Zośka Papużanka "Szopka"

Zośka Papużanka „Szopka”, Świat Książki 2012, ISBN 978-83-7799-824-3, stron 208

Wszystko, co złe, zaczęło się od nietrafnego wyboru. Dwoje niepasujących do siebie ludzi zakłada rodzinę, choć właściwie należałoby powiedzieć: podstawową komórkę społeczną, bo do rodziny to daleko. Ona – wdowa z dzieckiem, on – zachęcany przez brata, bo to przecież niepodobna tak żyć samemu. Ten związek od samego początku był błędem. Ona zacznie go obwiniać za wszystko; czy jego wina, czy nie – nieistotne, to i tak przez niego. Największym punktem zapalnym będzie wychowywanie Maciusia – zainteresuje się chłopcem, po co się wtrąca, to nie jego syn, kto mu dał prawo czepiania się biednego dziecka; gdy nie będzie się nim interesował, pewnie, po co, co z ciebie za ojciec, do niczego się nie nadajesz.

Potem pojawia się Wandzia – idealna zabawka dla Maciusia, przedmiot jego eksperymentów, bo ona się „tak klawo” boi. Gdy trochę podrośnie, „gówniara” będzie dobra do wykonywania poleceń, ale do udziału w zabawach już nie. Od małego w jej uszy będzie się sączył jad, jaki to ojciec jest zły i fałszywy, żebyś nigdy nic od niego nie chciała, bo i tak się nie doczekasz. Dlaczego się nie bronisz, tato? Dlaczego jej na to pozwalasz? – takie refleksje pojawią się z czasem.

Normalna rodzina? Przecież matka taka bogobojna. Ale na każdym kroku podkreślająca, jaka to jest biedna, uciemiężona, a on, tej jej lokator chyba, nawet do kościoła nie pójdzie, dzieckiem się nie zajmie, z roboty też nie wie, kiedy wrócić, a cały dom na jej głowie. Z czasem pojawią się zięć, synowa, wnuki, ale nic się nie zmieni. On dalej będzie uciekał, ona nie przestanie wylewać swoich żalów. I tak to będzie trwać...

Zośka Papużanka stworzyła powieść, o której ciężko powiedzieć, że może się podobać. Bo tak naprawdę nie ma w niej nic do podobania, nie każdemu przypadnie więc ona do gustu. Wykreowała świat rodziny, której na pozór daleko do patologii. A jednak ona się w niej doskonale zadomowiła, podgryza ją od środka. Tą patologią jest brak ciepła, uczuć innych, niż tylko nienawiść i chęć zadawania bólu. Dom zamieszkują ludzie sobie obcy, których łączą tylko więzy krwi, ale o prawdziwym związku między nimi nie ma mowy. Zachowanie matki w pewnym momencie przekracza granice i ma się ochotę rzucić książką w kąt albo chociaż zakląć sobie mocno, no bo ile można?! A jednak chce się wiedzieć, co dalej; ale złudzeń, że oni się zmienią – ona przestanie wrzeszczeć, on walnie pięścią w stół – nie ma.

Choć, jak wspomniałam, warstwa fabularna nie wszystkich może zadowolić, to jest coś, co trzeba mocno zaakcentować, a co na mnie zrobiło kolosalne wrażenie: język i styl, jakim posługuje się Papużanka. Opis z okładki mówiący, że autorka jest obdarzona fenomenalnym słuchem językowym, wcale nie kłamał. Bogate skojarzenia, śmiałe porównania, ironia i humor budzą podziw. Tok narracji nie jest jednolity – pojawiają się fragmenty w pierwszej i trzeciej osobie; czasem mamy wspomnienia ojca z wojny, relacje córki, wszystko przemieszane, poplątane, bez jasnego dopowiedzenia, kto teraz ma głos i o jakich czasach mówi. A do tego miejscami dostajemy strumień myśli, bez porządku i harmonii. Ale ten chaos, taki narracyjny rozgardiasz, tylko powieści służy, bo utrzymuje uwagę na stale wysokim poziomie. Brawa dla pisarki.

„Szopka” jest irytująca, „Szopka” jest gorzka. To rzecz o zakłamaniu, o tkwieniu w związku bez sensu, o tym, jak nie powinna wyglądać rodzina. To także książka, którą ciężko mi było opisać, bo nie potrafię oddać słowami tego, jak bardzo mi się podobała, choć w zasadzie nie powinna, bo co może wzbudzać sympatię w tak przedstawionym obrazie? Ale jednocześnie lektura „Szopki” była ciekawym, mocnym, wyrazistym doświadczeniem literackim. I mam nadzieję, że Zośka Papużanka jeszcze nie raz uraczy nas próbką swojego talentu, bo niewątpliwie go posiada. Bardzo na to liczę.      

Książka bierze udział w wyzwaniach „Czytamy powieści obyczajowe” oraz „Polacy nie gęsi”.