Jacek Sypień "Dwory szlacheckie ziemi olkuskiej"

Jacek Sypień „Dwory szlacheckie ziemi olkuskiej”, Stowarzyszenie „Zamek Rabsztyn” 2012, ISBN 978-83-934559-4-2, stron 176

Dziś kolej na dość specyficzną lekturę, ponieważ dotyczącą mojej Małej Ojczyzny. Jej autor, Jacek Sypień, jest jednym z wielu regionalistów, którym los naszych terenów nie jest obojętny. Pisze książki i artykuły przybliżające historię regionu, jest prezesem Stowarzyszenia opiekującego się ruinami zamku w Rabsztynie, a także nauczycielem historii. W swojej najnowszej książce podjął się próby przedstawienia dworów szlacheckich naszego miasta i gminy. Jaki osiągnął efekt – o tym za chwilę...

Na początek dostajemy krótkie wprowadzenie do historii dworów szlacheckich w Polsce, by zaraz potem przejść do rodów szlacheckich ziemi olkuskiej. Te rozdziały napisano bardzo podręcznikowym stylem, przez co są ciężkie w odbiorze. Kolejne odsłony to opis poszczególnych dworów, tych istniejących i tych zachowanych tylko we wspomnieniach, czasem na starych fotografiach. Przy niektórych z nich należałoby się huknąć w pierś ze wstydu, bo nawet nie wiedziałam, że tak blisko znajdują się takie miejsca. Usprawiedliwieniem może być tylko to, że są one własnością prywatną, a więc nie udostępnioną do zwiedzania. Z zewnątrz wyglądają pięknie, ich mieszkańcy dbają o swoje dziedzictwo, a położenie wśród lasów i parków tylko podnosi walory estetyczne takich miejsc – przynajmniej tak można wnioskować z zamieszczonych zdjęć.

Najbardziej zainteresowały mnie dzieje dworu w Krzykawce i w Bolesławiu, ponieważ obydwa są najbardziej dostępne, a ten drugi został niedawno pięknie odrestaurowany. Pamiętam jeszcze z dzieciństwa, jak wyglądało jego otoczenie i kogo najprędzej można było spotkać w przylegającym parku; sam dwór marniał i niszczał. Obecnie stanowi chyba najciekawszy obiekt zabytkowy w gminie.

Najbardziej przejmująca z kolei jest historia dworu olkuskiego, którego już nie ma, a którego resztki istniały jeszcze w latach 70-tych XX wieku. Był własnością rodziny Mroczkowskich, u których w 1916 r. gościł Marszałek Piłsudski z małżonką. O samej rodzinie zachowało się niewiele informacji; autor pamięta ostatnią przedstawicielkę rodu, która mieszkała w zrujnowanym dworze i wypasała krowę na łąkach zachowanych między nowo powstałymi blokami. Gdy reszta dworu spłonęła, olkuska Fabryka wybudowała dla niej mały domek, gdzie zmarła. Tu pozwolę sobie na dość znaczący cytat: „Zawikłane i tragiczne losy olkuskiej gałęzi rodziny Mroczkowskich są swoistym symbolem i przykładem drogi, jaką przeszła szlachta z Olkusza i ziemi olkuskiej. Od rycerzy i bogatych posiadaczy ziemskich, gwarków, właścicieli kopalń, rajców i burmistrzów olkuskich, po samotną staruszkę, która pasła krowę pomiędzy betonowymi blokami osiedla’ (str. 160).

W lekturze książki bardzo przeszkadzało mi to, że autor bardzo dużo rzeczy wymienia, np. przedstawicieli szlachty, brakowało tylko myślników, byłoby chociaż przejrzyście. Nie przypadło mi do gustu również to, że właścicieli dworów czy ziem potraktowano jak notki biograficzne w encyklopedii – tak to się czytało. Rozumiem, że nie jest to powieść, a książka raczej popularno-naukowa, ale zabrakło pomysłu na ich interesujące przedstawienie, co w rezultacie wpływa na postrzeganie całości. Jeszcze gorsze jest przedstawianie członków rodzin, którzy nie mieli nic wspólnego z dworami, czyli właściwym przedmiotem opracowania, ale „byli ciekawymi postaciami”. To było zniechęcające i nużące. I wreszcie kwestia korekty, a raczej jej braku. Odnoszę wrażenie, że przecinki były stawiane, gdzie fantazja poniosła, przez co wiele zdań trzeba było czytać parokrotnie, żeby pojąć sens. Do tego liczne powtórzenia, co także nie wyszło na dobre. To, że książka ukazała się w nakładzie 500 egzemplarzy, nie oznacza, że należało ją potraktować tak po macoszemu.

Kończąc, sparafrazuję znane powiedzenie: cudze chwalicie, o swoim zbyt wiele nie wiecie. Mieszkam na terenie obfitującym w obiekty zabytkowe, ale moja wiedza o nich jest dosyć szczątkowa. Książka Jacka Sypienia, mimo swoich mankamentów, częściowo wypełnia tę lukę i zachęca do sięgnięcia do bibliografii zgłębiającej koleje losów Małej Ojczyzny.

Zdjęcie okładki pochodzi ze strony http://www.sp.olkusz.pl