Zygmunt Miłoszewski "Bezcenny"

Zygmunt Miłoszewski „Bezcenny”, W.A.B. 2013, ISBN 978-83-7747-888-2, stron 496

Zofia Lorentz jest sobie sterem, żeglarzem i okrętem, czyli pracownikiem i szefem jednocześnie – swoim, bo komórka, którą kieruje, jest jednoosobowa - Zespołu do spraw Rewindykacji Dóbr Kultury w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Jej głównym zadaniem jest „tropienie i odzyskiwanie dziedzictwa utraconego przez Rzeczpospolitą w różnych momentach jej historii” (str. 66). A w tym, co robi, jest naprawdę dobra. Ukończone prawo międzynarodowe i historia sztuki tylko jej w tym pomagają.

Teraz na ściśle tajnym spotkaniu z premierem, Zofia dowiaduje się, że udało się natrafić na ślad „Portretu Młodzieńca” pędzla Rafaela Santi, najcenniejszego zaginionego obrazu świata.

Trop prowadzi do Stanów Zjednoczonych, choć tak naprawdę cała historia zaczyna się w czasie II wojny światowej, kiedy to Niemcy, mający siebie za światłych i obytych z kulturą inteligentów, rabowali co się tylko dało z narodowych kolekcji podbijanych państw. Do pomocy Zofii zostaje skierowany major służb specjalnych, Anatol Gmitruk, cyniczny marszand, Karol Boznański, z którym kobietę kiedyś coś łączyło, oraz, uwaga, Lisa Tolgfors, ciesząca się legendą szwedzka złodziejka obrazów, którą do tej akcji wyciągnięto z więzienia w Grudziądzu. Tak, bo Młodzieńca, jak mówi się o arcydziele Rafaela, trzeba będzie ukraść. Im więcej szczegółów poznaje cała grupa – czwórka silnych osobowości – w tym większe niebezpieczeństwo się ładuje...

Zygmunt Miłoszewski, autor „Domofonu”, „Uwikłania”, „Ziarna prawdy” oraz niniejszego „Bezcennego”, ogłosił ostatnio, przy okazji premiery „Pochłaniacza” Katarzyny Bondy, że jest ona królową polskiego kryminału. Nie mam zamiaru z nim polemizować, bo miał rację, ale po lekturze wszystkich jego utworów stwierdzam z całym przekonaniem, że męski odpowiednik przywołanego miana należy się bez wątpienia właśnie jemu. Długo przyszło mi czekać na lekturę jego ostatniej powieści, ale warto było. „Bezcenny” ma idealnie dobrany tytuł, nie tylko do zawartości – on gwarantuje bezcenne doznania czytelnicze, które powinien docenić nawet największy malkontent.

Nie powiem, co właściwie jest największym walorem książki, ponieważ każdy jej element zasługuje na uwagę i podkreślenie. Już sama problematyka intryguje i wciąga. I bulwersuje, jak sobie człowiek pomyśli, że jakby Niemcy mało złego robili, to jeszcze kradli, ile wlezie - przepraszam, zabezpieczali i chronili przed zniszczeniem. Jednym z największych złodziei był Hans Frank, „który lubił nazywać się królem Polski” i „jak na króla Polski przystało, na co dzień urzędował na Wawelu” (str. 13). Gdy klęska hitlerowców była już blisko, ukrył skarb, który, jak był pewien, zapewni mu po wojnie nietykalność. Jak wiemy z podręczników, nie on pierwszy naiwny. Wykorzystanie postaci gubernatora oraz splecenie teraźniejszości z I połową XX wieku, wyniosło intrygę na mistrzowski poziom. Dodam jeszcze, że część współczesna jest tak mocno osadzona w znanych nam realiach, że tylko zwiększa to prawdopodobieństwo wydarzeń.

Nie da się nie wspomnieć o bohaterach. Tutaj każdy jest „jakiś” – wyrazisty, wzbudzający emocje. Zofia, sztywna i uporządkowana, całkowicie skupiona na swojej pracy, traktowanej jak misja, która lubi, gdy poszczególne elementy układanek gładko wskakują na swoje miejsca. Karol, trochę cynik, trochę błazen, który lubi przyszpanować, choć najlepiej czuje się na swoim... gospodarstwie (zdziwienie na taki kontrast mile widziane). Anatol, skryty, nie lubiący mówić o sobie. I wreszcie, last but not least, moja ulubienica, Lisa, lubująca się w oryginalnej polszczyźnie, co przydaje narracji aspektów humorystycznych.

Przyznam, że jakkolwiek lubię czytać kryminały i thrillery, czyli wszystkie te powieści, które zapewniają podwyższony poziom adrenaliny i dreszcze mocnych wrażeń – a „Bezcenny”, czy raczej Miłoszewski, robi to znakomicie – tak kiepsko wychodzi mi pisanie ich recenzji; zawsze brakuje mi słów, by oddać ogrom swoich emocji po lekturze. Może więc zwyczajnie, by nie przedłużać, powiem jedno: chapeau bas, panie Zygmuncie!

Aha, przeczytajcie, jeśli chcecie wiedzieć, dlaczego jeszcze baardzo długo nie wsiądę do żadnej kolejki górskiej – zawsze mnie przerażały, ale teraz to już w ogóle...  

Wyzwanie: „Czytamy książki historyczne”, „Polacy nie gęsi”