Sylwia Chutnik "W krainie czarów"

Sylwia Chutnik „W krainie czarów”, Znak Literanova 2014, ISBN 978-83-240-2560-2, stron 264

Nawet po głębszym zastanowieniu się, nie potrafię jednoznacznie stwierdzić, jaki jest mój stosunek do opowiadań. Na pewno wolę powieści, wychodząc z założenia, że rozbudowana forma narracji daje o wiele więcej możliwości oraz więcej szans na pełnię: wydarzeń, losów bohaterów, ich psychologii i charakterów. Nie znaczy to jednak, że opowiadania przekreślam i nie sięgam po nie z zasady, bo tak nie jest. Każdy zbiorek oceniam raczej indywidualnie, ale ogólnie uważam, że jest to typ literatury niełatwej zarówno dla czytelnika, jak i dla autora – dla odbiorcy może być ono za długie i przegadane, bądź za krótkie; zdąży, lub nie, przyzwyczaić się do postaci czy też może pozostawić wrażenie przesytu albo przeciwnie, niedosytu; autorowi z kolei pewnie nie jest prosto wyważyć proporcje, zachować równowagę i przekazać zamierzony sens w opowieści narzucającej skrótowe ramy. A jednak Sylwia Chutnik swoim zbiorem opowiadań „W krainie czarów” pokazała, że da się stworzyć historie krótkie, ale wielkie w treści. Mało tego, nie znam jej twórczości, a ta mała antologia zachęca mnie do tego, by ją poznać. A co w niej znajdujemy?

„W krainie czarów” wnuczka traci dziadka. Umiera on w samotności na działce letniskowej, w co trudno uwierzyć, bo przecież miał być zawsze... „Anna” to obraz młodej kobiety, która ma pretensje do całego świata, bo życie nie ułożyło jej się tak, jak chciała, a przecież mogła inaczej, mogła wyjechać, bawić się, żyć. „Pola” to historia prawdziwej Poli Negri, która kiedyś grała w filmach, a teraz mieszka w Zagłębiu; przyjęła oświadczyny, „bo co jak co, ale romantyzm zawsze był u niej w cenie” (str. 62) i tak trwa w tej klaustrofobii. „Bożena z Poznańskiej” to wyznania podstarzałej prostytutki, pogodzonej z życiem, jakie jej się trafiło, która ma tylko jedno marzenie, ale stara się nawet o nim nie myśleć, żeby nie bolało. „Wszystko zależy od pani” przedstawia młodą, nieatrakcyjną dziewczynę, która chciałaby mieć w życiu łatwiej, a nie ciągle pod górkę. W „Niewinnych czarodziejkach” dwie kobiety jednym wspólnym doświadczeniem próbują oswoić żałobę. „Pan Tadeusz” jest historią zmagania się z niemocą twórczą oraz od lat skrywaną tajemnicą tego, co zrobiło się w przeszłości. Bohaterem „Dancingu” jest mężczyzna, którego nazwalibyśmy starym kawalerem, prowadzący uporządkowane, do bólu racjonalne życie. W „Przeszkadzały” widzimy człowieka, który pragnął się oddać Bogu, ale jednak zwyciężyło zwyczajne, ziemskie pożądanie kobiety. Postaci „Muranooo”: babcia, dwoje wnucząt, dawna Warszawa i duchy tych, którzy zginęli podczas II wojny światowej. W „Piwnicy” próbują przetrwać matka z córką oraz ich dwie sąsiadki; tkwią tam ukryte i przeczekują naloty.

To, o czym wspomniałam wcześniej, u Chutnik nie ma miejsca: w moim odczuciu jej opowiadania są całkowicie spójne i pełne, stanowią zamknięte całości, w których niczego mi nie brakowało, nie miałam wrażenia, że czegoś było za dużo, lub można by coś dopowiedzieć. Jak to jednak z tą formą bywa, część tekstów podobała mi się bardziej – poruszyła mnie, wzruszyła, może nawet wstrząsnęła i przeraziła – a część uleciała szybciej. „W krainie czarów”, „Przeszkadzały” są bardzo wyraziste, ale najbardziej wryją mi się w pamięć te historie, w których autorka przywołuje wojnę. Szczególnie „Muranooo” odebrało mi spokój, gdy uświadomiłam sobie, że dzisiejsza Warszawa jest zbudowana na gruzach tamtej dawnej, a te gruzy to nie tylko cegły ówczesnych budynków...

Zastanawiam się, jaki jest wspólny mianownik opowiadań Sylwii Chutnik, czy w ogóle jest. I wydaje mi się, że będzie nim po prostu życie. A że ono raczej nigdy nie jest czarno-białe, składa się także z półcieni wielu innych barw, to i opowieści pisarki też mają różny wydźwięk. Nie są może łatwe, ale bardzo dobrze mi się je czytało. Niedawne spotkanie z „Sońką” Ignacego Karpowicza, a teraz pierwsze z prozą Chutnik, przekonały mnie, że chyba niepotrzebnie tak się obawiam współczesnej literatury ambitnej, bo i w tej materii potrafię znaleźć coś dla siebie.    

Wyzwanie: „Polacy nie gęsi”.