Piotr Paziński "Pensjonat" i kilka słów o nagrodach literackich

Piotr Paziński „Pensjonat”, Nisza 2012, ISBN 978-83-926276-1, stron 136

Przeczytałam wczoraj książkę niepozorną, maleńkich rozmiarów, zgarniętą z półki w bibliotece tylko ze względu na polskiego autora. Szczerze mówiąc, chyba nie do końca ją zrozumiałam i nie wiem, czy odebrałam tak, jak powinnam.

Bohater bez imienia i wieku wraca do tytułowego pensjonatu, w którym spędzał z babcią letnie miesiące. Miejsce to kiedyś było domem wypoczynkowym dla Żydów, kipiącym życiem i historiami swoich mieszkańców. To właśnie ich przywołuje we wspomnieniach, stając się znów małym chłopcem i wracając do życia, którego już nie ma i do ludzi, z których każdy miał na niego pewien wpływ.

Początkowo czułam się zaciekawiona przewijającymi się  postaciami, ale z czasem pojawiło się znużenie i traciłam wątek, w którym obecnie czasie toczy się opowieść, czy to powrót do dzieciństwa, czy już dorosłość i odwiedziny dawnego domu. Skończyłam tę nowelkę tylko dlatego, że ma niewiele stron. Zupełnie do mnie nie trafiła i kolejny raz udowodniła, że nie czuję literatury nagradzanej. „Pensjonat” otrzymał Paszport Polityki w 2009 roku.

Właśnie o pisarzy i książki wyróżniane chciałam Was dzisiaj zapytać. Jaki macie do nich stosunek? Czy fakt, że autor został doceniony przez profesjonalne jury złożone z krytyków literackich (nie biorę pod uwagę jury czytelników, bo do takich mam więcej zaufania), jest dla Was zachętą? Macie przekonanie, że takie książki warto poznać? A może czytacie, bo wypada? Może wręcz przeciwnie, nie przywiązujecie do tego wagi albo Was to odrzuca?

Moje doświadczenia w tym względzie nie są zbyt zachęcające do kolejnych prób. Sięgając po książki nagradzane, kierowałam się myślą, że może warto. Kończyło się zazwyczaj niedobrze. Zastanawiałam się często, o co chodzi, za co to wyróżnienie, czego nie rozumiem.

Wymienię tylko kilka takich książek, nad którymi zachwytu nie pojmuję. Najlepszy przykład – Dorota Masłowska i jej „Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną” (2002), dla mnie kompletna pomyłka bez jakiejkolwiek wartości literackiej, bełkot bez sensu. Zostając przy Paszportach Polityki, jeszcze Olgę Tokarczuk (1996) jestem w stanie przeczytać i coś z jej książek wynieść, ale już proza Jerzego Pilcha (1998) - zupełnie nie dla mnie.

Nagroda Nike – znów Masłowska, znów Pilch, czytałam tylko „W ogrodzie pamięci” Joanny Olczak-Ronikier. Lepiej jest, jeśli kierować się wyborem czytelników, bo i „Gottland” Mariusz Szczygła, i „Dwukropek” Wisławy Szymborskiej, i „Podróże z Herodotem” Ryszarda Kapuścińskiego uważam za pozycje naprawdę interesujące.    

Odniosę się jeszcze do literackiego Nobla. Patrząc na laureatów od 2000 roku, miałam cztery podejścia do autorów nagrodzonych i każde nieudane: „Hańba” John M. Coetzee, „Pianistka” Elfriede Jelinek, „Lato przed zmierzchem” Doris Lessing, „Sercątko” Herta Müller. Te cztery przykłady wystarczająco mnie zniechęciły, żeby więcej nie próbować. Pewnie, że trzeba być otwartym na nowe doznania literackie i nie zamykać się tylko w kręgu swoich ulubionych gatunków, ale też nie mam zamiaru zmuszać się do czytania czegoś, co jest dla mnie niezrozumiałe i nie sprawia mi przyjemności.

I co Wy na to? Czy tylko ja tak mam, że literatura „wielka” do mnie nie trafia?