Alyson Richman "Wojenna narzeczona"

Alyson Richman „Wojenna narzeczona”, Prószyński i S-ka 2013, ISBN 978-83-7839-478-5, stron 384

Lenka i Josef. Ona, studentka praskiej Akademii Sztuk Pięknych, córka właściciela fabryki szkła. On, syn lekarza, student medycyny. Poznają się przez jego siostrę. Zauroczenie? Tak, silne, obezwładniające. Czas wspólnie spędzony zbliża ich do siebie, co owocuje pięknym ślubem. Ale nad nimi wisi groza wojny i to ona ich rozdziela. Wierzą, że to tylko na moment, że za chwilę znów będą razem. Ale splot tragicznych okoliczności sprawi, że miną lata, zanim znów na siebie spojrzą.

Alyson Richman stworzyła powieść niezwykle poruszającą. Każdy wątek wzbudza ogromnie mocne emocje. Wydarzenia śledzimy z perspektywy Lenki i Josefa, jego teraźniejszość i przeszłość przeplatana jej wspomnieniami.

To wojenne losy Lenki są najbardziej wstrząsające. Czytając, jak wyglądała codzienność w obozie Terezin, zastanawiałam się, czy jestem w stanie uodpornić się na ten wojenny koszmar? Czy potrafię czytać o nim z dystansem? Nie, za każdym razem boli tak samo.

Choć Lenka, dzięki swoim talentom, trafiła do obozu technicznego, co czyniło jej sytuację w miarę bezpieczną, to przecież jej światem było getto, uzależnione od chorych „widzimisie” hitlerowskich oprawców. Autorce udała się rzecz niebywała: pokazała ogrom tragedii narodu żydowskiego, splatając ją z historią jednostki. Bo oczywiście mamy świadomość, co oznaczał Holokaust i ilu ludzi zginęło przez szalone teorie jednego człowieka, ale jeszcze bardziej szokujące jest rozpatrywanie tego w kategoriach pojedynczych istot – każda z nich miała przecież swoje życie, robiła plany, snuła marzenia. Ile z nich uleciało z dymem pieców krematoryjnych, ile wsiąknęło krwią w ziemię obozów koncentracyjnych... Może też dlatego „Wojenna narzeczona” wywarła na mnie takie wrażenie, ponieważ zazwyczaj myśląc o wojnie, myślę o całości, o ogóle, a nie o konkretnej osobie. Tutaj najbardziej wstrząsnęła mną historia Rity. Na jej przykładzie Richman kolejny raz uświadamia, że choć wokół nienormalność, to nawet w obozach śmierci kwitło życie. I straszne jest to, że nie dla wszystkich przewidziane było szczęśliwe zakończenie.

Smutne też było życie Josefa. Uratował się, uniknął piekła, ale czy to znaczy, że ono nie tkwiło w nim? Zostawić najbliższą osobę w tej wojennej zawierusze, a potem żyć ze świadomością, że nie zrobiło się czegoś więcej albo inaczej? Życie z osobą, która miała swoje „dni duchów”, też przecież nie mogło być wypełnione radością. Nasunęła mi się refleksja, że wprawdzie Niemcy wojnę przegrali, ale ilu ludziom zatruli byt już na zawsze? Ilu z nich tak naprawdę już tylko egzystowało, nigdy nie godząc się z tym, co ich spotkało? Bo też jak pogodzić się z tym, że drugi człowiek mógł tak krzywdzić, rozdzielać z rodzinami, zabijać?

Może trochę odbiegam od samej książki, ale jej lektura nie była łatwym przeżyciem, stąd też i takie przemyślenia. Na pewno pod względem formy jest tak dopracowana, że dobrze się ją czyta, opowieść snuje się właściwie sama. Ale o emocjach jej towarzyszących jeszcze długo będę pamiętać. Nigdy nie chciałabym się znaleźć na miejscu Lenki i innych ludzi tamtych czasów, którzy stawali przed wyborami, jakich nikt nigdy nie powinien dokonywać. Choć nie jest ona lekka, jestem zdania, że literaturę wojenną należy czytać. Przede wszystkim z jednego powodu: żeby pamiętać.