Małgorzata Warda "Jak oddech"

Małgorzata Warda „Jak oddech”, Prószyński i S-ka 2013, ISBN 978-83-7839-488-4, stron 344

Piszę te słowa tuż po przewróceniu ostatniej strony najnowszej powieści Małgorzaty Wardy. Towarzyszą mi odczucia tak silne i tak skrajne, że chyba nawet nie potrafię nadać im nazw. Wprawdzie przede mną jeszcze „Dziewczynka, która widziała zbyt wiele”, ale już teraz mogę powiedzieć, że „Jak oddech” to najlepsza powieść autorki. Byłam świadoma, że podejmuje temat niełatwy, więc trochę się jej obawiałam, ale jednocześnie wiedziałam – jak tylko ukazała się w zapowiedziach wydawniczych – że muszę ją przeczytać.

Jasmin i Staszek znają się, odkąd pamiętają; tak samo, jak ich matki. Spędzają wspólnie czas, razem dojrzewają, obiecują sobie, że będą ze sobą na zawsze. Zamieszkują razem. Gdy pewnego dnia Staszek znika, wali się świat trzech kobiet, które były najważniejsze w jego życiu.

Za każdym razem, gdy w mediach stykam się z przypadkiem czyjegoś zaginięcia, czuję się poruszona. Przeraża mnie to i nawet nie próbuję sobie wyobrażać, co czują bliscy takiej osoby, postawieni wobec pytań, na które być może nigdy nie dostaną odpowiedzi. Małgorzata Warda podjęła taką próbę i wydaje mi się, że wyszła z niej zwycięsko. Opisała ból, zagubienie, panikę, lęk, czarne myśli, wstrząs, przypominanie sobie wszelkich, możliwych zbrodni, tworzenie własnych, makabrycznych scenariuszy. Przedstawiła, jak w jednej chwili życie traci sens; to, że świat kręci się dalej, a nie można się z tym pogodzić, bo jak można robić to, co zwykle, gdy on gdzieś tam przecież jest, może cierpli, może nie pamięta, kim jest, a może już spotkało go to, co najgorsze... Przyjaciel, kochanek, miłość, przecież los nie może go tak po prostu zabrać, nie jego!

Poszukiwaniom Jasmin wtórują wspomnienia z czasów, gdy oboje byli mali, gdy dorastali; obcujemy z ich wspólną historią. Pisarka w sugestywny sposób – choć bardzo oszczędnie i niejednoznacznie – wplata także wątek dzieci z domów dziecka, ich położenia w rodzinach zastępczych i tego, jak zostaje to w nich na zawsze, oddziałując na późniejsze relacje z bliskimi.

Napięcie czułam do ostatniej strony. Pod koniec w głowie szumiało mi już tylko jedno: to nie może być prawda, to nie może tak wyglądać. Nie wiem, czy na miejscu Jasmin po czymś takim bym się podniosła i pozbierała. Każde rozstrzygnięcie wydaje mi się ogromnie ciężkie do udźwignięcia, do przeżycia. Nie pojmuję tego i budzi się we mnie wściekłość. Tak, to właściwe uczucie. Ale z drugiej strony, czy mam prawo oceniać? Nie mam.

Powieść pisana jest w formie wypowiedzi Jasmin, kierowanej do Staszka. Jest pełna wspomnień, znaczeń, namacalnych emocji. To nie sucha, beznamiętna narracja, ale osobista spowiedź, bezpośrednia relacja, którą bardzo uzupełnia też okładka. Te ciemne, sine, kłębiące się nad małą dziewczynką chmury odbieram bardzo symbolicznie, jako zapowiedź mocnych, rozedrganych wrażeń, które przyniesie brutalna rzeczywistość.

„Jak oddech” będzie idealną powieścią dla tych, którzy nie boją się zmierzyć ze skomplikowanym światem uczuć towarzyszących zaginięciu kogoś bliskiego. To nie jest lekka historia, bo też nie taki jest świat wokół nas. Na pewno zostawia swój ślad w psychice. Ale przeczytać ją naprawdę warto.