Sławomir Koper "Sławne pary PRL"

Sławomir Koper „Sławne pary PRL”, Czerwone i Czarne 2014, ISBN 978-83-7700-138-7, stron 384

O czasach PRL-u można powiedzieć wiele; to epoka, która wymyka się jednoznacznym ocenom, bo też i ta ocena – mam na myśli perspektywę jednostki - często jest uzależniona od osobistych doświadczeń z funkcjonowania w tamtej rzeczywistości. Ale okres Polski Ludowej, co by o nim nie mówić, „stanowi prawdziwą kopalnię tematów” (str. 10), jak twierdzi autor niniejszej publikacji, Sławomir Koper. Ten historyk o pokaźnym dorobku i sporych osiągnięciach w sztuce popularyzowania naszych dziejów, tym razem zajął się parami, które w PRL-u wzbudzały zainteresowanie, będąc na ustach całej opinii publicznej. Przyjęte przez niego kryterium zaowocowało pewnym przekrojem społecznym czy środowiskowym tamtej epoki.

To wprawdzie pierwszy w kolejności rozdział, ale ja czytałam go na końcu, zgodnie z zasadą, że najprzyjemniejsze na koniec. Bo ten fragment dotyczy uwielbianej przez mnie Kaliny Jędrusik i jej męża, Stanisława Dygata. Pisarz wywodził się z rodziny o francuskich korzeniach. Dorastał w zamożnej rodzinie, uczęszczał do szkoły o wysokim poziomie, ale wtedy nauka mu raczej przeszkadzała, a jego podejście miało się zmienić dopiero później. Niechęć do pracy, by nie powiedzieć lenistwo, zostały mu jednak na zawsze. Najlepiej czuł się, spędzając czas w kawiarniach literackich. Gdy na jego drodze los postawił dużo młodszą Kalinę, był żonaty i miał córkę. Styl życia wiedli oryginalny, dominowała w nim otwartość, zarówno domu, jak i samych partnerów. Ale na pewno siła łączącego ich uczucia była wyjątkowa.  

Historię małżeństwa Komedów: Zofii i Krzysztofa, przybliża rozdział „Film, jazz i miłość”. On „uchodził za człowieka nieśmiałego, zagubionego i niepewnego swojej wartości” (str. 73), ona z kolei miała tendencje do dominowania i decydowania; była zresztą sprawną i energiczną organizatorką, która profesjonalnie zajęła się karierą męża i jego zespołu. Życie obojga zmienił pewien młody człowiek z ambicjami – nazywał się Roman Polański. Krzysztof skomponował muzykę do jego filmu „Nóż w wodzie” i to właśnie ten talent przyniósł mu sławę i uznanie, a zarazem nieśmiertelność utrwaloną w muzyce, choćby w kołysance do „Dziecka Rosemary”.

Część „W szeregach opozycji” wzbudziła moje żywe zainteresowanie, ponieważ zupełnie nie znałam sylwetek Mariana Brandysa, pisarza, i Haliny Mikołajskiej, aktorki. Dowiedziałam się zatem, skąd wywodził się ten bohater, jak potoczyły się jego losy w czasie wojny oraz droga zawodowa w czasie socrealizmu. Koper wyjaśnia, dlaczego pisarz skłonił się ku reportażom historycznym. Wyraziście sportretował osobę Mikołajskiej, bo taka właśnie była; mocna jest też opowieść Brandysa, w jaki sposób poznał swoją przyszłą, młodszą o ponad dziesięć lat, żonę. Widzimy, jak wyglądał ich wspólny dom, ale tym, co przeraża, są metody stosowane przez SB do gnębienia opozycji, a Mikołajska zaangażowała się w działalność Komitetu Obrony Robotników. 

Pary Gustaw Holoubek i Magdalena Zawadzka chyba nikomu nie trzeba przedstawiać. Oboje aktorzy, ona słynna Baśka z „Pana Wołodyjowskiego”, on Gustaw-Konrad z legendarnych „Dziadów” z 1968 r. Śledzimy losy obojga aż do momentu, gdy się poznali. Świetny jest podrozdział „Stolik Czytelnika”, przy którym Holoubek spotykał się z Tadeuszem Konwickim, a dołączali do nich inni przedstawiciele artystycznej bohemy. Choć małżeństwo dzieliła znaczna różnica wieku, tworzyli stadło wyjątkowo zgodne, a przykłady ich roztargnienia mogą wywoływać rozbawienie.  

„Wszyscy mężczyźni Maryli Rodowicz” – czy ktoś wyobraża sobie polską scenę muzyczną bez jej osoby? „Można kochać albo jej nie lubić, ale należy ją doceniać, gdyż w polskim show-biznesie jest postacią wyjątkową (str. 252), zgadzam się z tą tezą całkowicie. Okazuje się, że piosenkarka prowadziła życie równie kolorowe, jak jej niektóre kreacje. Zawsze miała skłonność do niezbyt grzecznych mężczyzn, a jednym z nich był Daniel Olbrychski, z którym tworzyła związek burzliwy, pełen zazdrości z jego strony. Historyk kreśli obraz szalonego bytu rockandrollowego, jakie wiodła gwiazda nie tylko w czasie tras koncertowych. Potem nastał czas Krzysztofa Jasińskiego, założyciela krakowskiego Teatru STU, a wreszcie obecnego męża, przy którym wokalistka znalazła spokojną przystań.

W rozdziale „Małżeństwa premiera Jaroszewicza” Koper przedstawia kontrowersje wokół biografii premiera, starając się rozjaśnić narosłe przez lata mity. Pisze o jego pochodzeniu i ścieżce kariery. Zarysowuje losy wojenne, a także późniejszą, błyskawiczną karierę w Ludowym Wojsku Polskim. Towarzysz Piotr miał dwie żony, z Oksaną doczekał się syna, Andrzeja, zwanego w młodości Czerwonym Księciem. Druga żona, Alicja Solska, była dziennikarką „Trybuny Ludu”. Autor prezentuje układy rodzinne prominenta, jego w roli polityka i wreszcie ostatnie lata wiodące do tragicznego końca. 

„Sławne pary PRL” napisane są w stylu charakterystycznym dla Sławomira Kopra: cechuje go lekkość i przystępność, przekładające się na przyjemność odbioru i zachłanne przewracanie kartek. Biorąc do ręki każdą książkę jego autorstwa, mam pewność, że będę czytać o ludziach z krwi i kości, nie o pomnikach historycznych. Widać, że autor do swojej pracy podchodzi poważnie, traktując materiały źródłowe krytycznie, nie bazując na obiegowych opiniach czy plotkach. I co w tym wszystkim najważniejsze – nie ocenia, podaje nam nakreślony obraz, a ewentualna ocena i ustosunkowanie się do bohaterów pozostaje kwestią naszej woli. Kończąc tę pozycję, jak i wszystkie pozostałe sygnowane tym nazwiskiem, jak zwykle ogarnął mnie żal, że przeczytałam ją tak szybko (a inaczej się nie da, bo naprawdę wciąga). I od razu chciałoby się czytać następną. Całe szczęście, że Koper takim oczekiwaniom wychodzi naprzeciw i pisze dalej: już w marcu kolejna historia z cyklu o czasach PRL-u, tym razem o skandalistach epoki.  

Wyzwania: „Nie tylko literatura piękna” oraz „Polacy nie gęsi”.