Monika Jaruzelska "Towarzyszka panienka"

Monika Jaruzelska „Towarzyszka panienka”, Czerwone i Czarne 2013, ISBN 978-83-7700-124-0, stron 280

Monika Jaruzelska, prekursorka stylizacji w Polsce, kierownik działu mody i owej stylizacji w chyba pierwszym polskim magazynie luksusowym dla kobiet, „Twoim Stylu”. Dyrektor kreatywny firmy odzieżowej Deni Cler i jubilerskiej W. Kruk. Dziennikarka, blogerka, szkoleniowiec. Absolwentka polonistyki, studiowała też psychologię. Dla części Polaków, przede wszystkim córka generała Wojciecha Jaruzelskiego, komunistycznego dyktatora, jak sama o nim pisze, który wprowadził stan wojenny.

„Towarzyszka panienka” jest publikacją na poły autobiograficzną, ale bez sztywnego układu chronologicznego czy tematycznego; „opowieść ta składa się z zapisków chwil, które są jak puzzle. Każdy kawałek to scenka w określonym kolorze” (str. 5).

Jaruzelska pisze z perspektywy małej dziewczynki, dorastającej nastolatki i spełnionej kobiety. Dzięki przyjętej formie narracji – zbiór epizodów i przemyśleń – czyta się ją błyskawicznie, ale nie bez refleksji. W końcu przyszła na świat w takiej, a nie innej rodzinie, a polityczne i społeczne uwarunkowania zawsze miały i już zawsze będą mieć na nią wpływ.

Sporo miejsca poświęciła babci, z którą była mocno związana i dzięki której została ochrzczona. To z nią wyjeżdżała w góry, gdzie spędziła sporą cześć dzieciństwa, bo była chorowita. Ale chorowita nie znaczy bezwolna; charakterek miała od początku, a do tego niezbyt jej się podobało, że jest dziewczynką, pociągał ją chłopięcy świat. Bliski kontakt miała z panami z ochrony, do których mówiła „wujku”. Jak sama twierdzi, jej matka dzieci mieć nie chciała, bo instynkt macierzyński nie był jej dostępny; ojciec był pesymistą, który na wszystko patrzył z lękiem, z wczesnych lat pozostało jej wrażenie jego ciągłej nieobecności. Takie warunki sprawiły, że nie miał szans dojść do głosu jej narcyzm i nigdy nie grała roli księżniczki.

Wyjaśnia, dlaczego nigdy nie chciała zmienić nazwiska. Przybliża znaczenie tytułu niniejszej opowieści; pisze o swoich przyjaźniach, ale też o osobach o znanych nazwiskach, które przewinęły się przez jej życie w różnych kontekstach. Korea, Libia, Tunezja, Kuba, Indie, ale też Watykan, to szlaki podróży, które odbyła z ojcem. Wreszcie opis jej drogi zawodowej i prywatnej, gdy została matką.

Jaruzelska nie unika tematu bolesnego, czyli stanu wojennego i politycznej działalności ojca. Ale pisze o tym na chłodno. Choć nie lubi gdybania, zastanawia się, jak potoczyłoby się życie wszystkich, gdyby ta jedna decyzja była inna. Trzeba pamiętać, że po pierwsze ona nie miała wpływu na podejmowane przez niego działania, a po drugie jest córką, więc zawsze będzie patrzeć na generała inaczej i sądzę, że jest to naturalne, tak zrobiłby każdy z nas.

„Zawsze byłam przez kogoś oceniana. A sama uważam, ze nie mam prawa oceniać” (str. 279). Z tego też powodu ja sama nie ocenię Moniki Jaruzelskiej, bo nie mam do tego prawa, ale i powodu; mogę tylko odnieść się do jej książki i stwierdzić, że warto ją przeczytać. To spojrzenie na część polskiej historii osoby, która tkwiła w jej środku, ale też ciekawy portret kobiety, która wypracowała sobie własną, mocną pozycję i niezależność.     

Książka bierze udział w wyzwaniach „Nie tylko literatura piękna...” oraz „Polacy nie gęsi”.