Iwona Czarkowska "Zdrada pachnie pomarańczami"

Iwona Czarkowska „Zdrada pachnie pomarańczami”, Prószyński i S-ka 2013, ISBN 978-83-7839-525-6, stron 352

Rok 1981. PRL w głębokim „rozkwicie”. Na południu kraju, w niewielkiej miejscowości Groble Olszanickie działa pensjonat „Trzy Buki”. Spędzają tam prawdziwie wiosenny czas wolny ludzie z różnych środowisk, którzy nawet nie przypuszczają, że w tym samym czasie planowany jest napad na bank w pobliskiej Olszanicy. Sprawcy postanawiają wykorzystać festyn z okazji Święta Pracy, licząc na to, że pozostaną niezauważeni. Cóż, nie do końca im się to udaje, bo też i przebranie wybrali sobie specyficzne – na pierwszy plan wysuwają się wielkie, pluszowe głowy Bolka, Lolka i Toli. O ile na rynku w czasie zabawy krążyło  jeszcze kilka podobnych, bajkowych postaci, o tyle w czasie ucieczki do lasu, ktoś jednak się na nich natknął. Ale to okazuje się być niewystarczające do rozwiązania zagadki i sprawców nie udaje się złapać. Sprawa trafia na półki do archiwum. 

Rok 2001P Roma zostaje, hm, awansowana i w ramach uznania dla jej zasług – przeniesiona do archiwum. Tam, z nudów, przegląda akta nierozwiązanych przestępstw, którymi interesuje się również pracownik telewizji. Właśnie o takich sprawach chce zrobić program. Kryptonim „Bolek i Lolek” intryguje ich oboje, więc dziewczyna postanawia udać się do pensjonatu Trzy Buki i na miejscu poznać tę historię.

A ośrodek właśnie ma przeżywać drugie życie. Odziedziczył go syn byłego właściciela i chcąc zapewnić miejscu renomę oraz stały przypływ gości, prosi o pomoc fachowca. Specjalista od marketingu, Marek, proponuje, by na długi majowy weekend zaprosić tych, którzy gościli w pensjonacie trzydzieści lat temu. Ich reakcje na zaproszenie są różne, ale decydują się je przyjąć.

Iwona Czarkowska jest tłumaczką i autorką książeczek dla dzieci. „Zdrada pachnie pomarańczami” to jej trzecia powieść dla dorosłego odbiorcy, a zarazem moje pierwsze spotkanie z jej twórczością. I mam nadzieję, że nie ostatnie. Poczułam się oczarowana stylem pisarki, którego najistotniejszym elementem jest poczucie humoru. Może nie jest ono z gatunku tych, które doprowadza do łez i wybuchów śmiechu, ponieważ miejscami jest subtelne, a czasem z lekką tylko nutą ironii i komizmu sytuacyjnego, ale bez wątpienia przynosi świetną zabawę. Mocnym atutem jest też sam pomysł, oparty na absurdach minionego ustroju. Przez całą lekturę zastanawiałam się, o co tak naprawdę chodziło w tym napadzie, ale na takie wyjaśnienie nie wpadłam. W dodatku Czarkowska podała je tak jakby mimochodem, więc tym większe było moje zaskoczenie i rozbawienie zarazem.

Przez kart powieści przewija się cała plejada niezwykle kolorowych postaci. Każda z nich jest przedstawiona ze swadą i polotem – część z nich tkwi jeszcze jedną nogą w PRL-u, część z kolei ciekawie przełamuje stereotypy i naszą skłonność do szufladkowania. Moje serce podbił Ronald i jego wersje ludowych przyśpiewek.  Przykład? Proszę bardzo: „Myślipeczku, kopaneczku, barcom ci rata – ha, ha, ha, dałabym ci tleba z mazłem, alem go zjatła” (str. 352). Niezła jest też Adela Wiernikowa.

Można by oceniać „Zdradę...” jako jeszcze jedną, zwyczajną opowiastkę, która nic nie wnosi. Ale ja się z takim stwierdzeniem nie zgodzę. Autorce należy się uznanie za dopracowanie fabuły, czy może raczej jej gmatwanie, tak by za szybko nie domyślić się końca. Kolejne plusy przyznałabym za kreację bohaterów i płynność języka. Jeśli więc szukacie powieści, która zapewni Wam parę chwil relaksu i odprężenia, książka Iwony Czarkowskiej pasuje jak ulał. Nie miałabym nic przeciwko ponownemu spotkaniu z jej postaciami, z Karoliną, Romą, Adelą. Może by tak kontynuacja?

Książka bierze udział w wyzwaniu „Czytamy powieści obyczajowe” oraz „Polacy nie gęsi”.