Monika Orłowska "Całuję. Mama"

Monika Orłowska „Całuję. Mama”, Replika 2015, ISBN 978-83-7674-479-7, stron 272

Beata, Joanna i Paulina spotykają się w mieszkaniu swojej zmarłej matki, by je uporządkować i zadecydować, co ma trafić do której siostry. Ten smutny obowiązek nie zapowiada się łatwo, biorąc pod uwagę różnice między kobietami. Szczególnie średnia z nich, Joanna, ma pretensje do całego świata, co odbija się na najmłodszej, Paulinie. Najstarsza, Beata, siłą rzeczy jest więc ich rozjemcą. Przeglądane przedmioty stają się okazją do odbycia sentymentalnej podróży w przeszłość, z tym że przywoływane wspomnienia nie zawsze są wspólne, bo córki Lidii Galin rodziły się w sporych odstępach czasu. Niespodziewanie dla nich samych okazuje się, że matka miała przed nimi tajemnice; szokujące jest też to, że z mieszkania ginie wartościowa rzecz, cenna pamiątka, na którą ostrzyła sobie zęby Joanna. Czy pięć dni spędzonych razem pozwoli siostrom zasypać podziały i zbliżyć się do siebie?

Monika Orłowska to autorka, z której książkami mam mały problem. Zaczynałam poznawać jej prozę od powieści „Adam i Ewy”, która chyba nie zrobiła na mnie większego wrażenia, kiedy teraz, po dłuższym czasie, nie jestem w stanie powiedzieć o niej czegoś więcej. Potem były „Kłamstwa i kłamstewka”, które mocno mnie rozczarowały zakończeniem. Nie czytałam „Ciszy pod sercem”, a spotkałam się z opinią, że to najlepsza powieść tej pisarki, redaktorki i tłumaczki. „Całuję. Mama” postanowiłam dać szansę, choć trochę się obawiałam, że znów coś pójdzie nie tak. Pociągało mnie jednak przede wszystkim to, że bohaterki miały wspominać dzieciństwo w czasach PRL-u. Ta część fabuły przeważyła i z ulgę mogę powiedzieć, że tym razem wreszcie się udało. Najnowsza powieść Orłowskiej w pełni mnie usatysfakcjonowała i nie mam się do czego przyczepić.

Na pewno autorce nie można odmówić umiejętności kreowania wyrazistych, mocno zindywidualizowanych postaci. Pokazała to już w „Kłamstewkach...”, a tutaj widoczne jest to jeszcze bardziej. Widzimy trzy siostry, zbudowane na zasadzie kontrastu i przeciwieństw.  Patrząc na nie na początku można by powiedzieć, że tylko Beata i Paulina są do siebie podobne, a Joanna sprawia wrażenie, jakby się „wyrodziła” z tej rodziny. Pauliny zdaje się nienawidzić, natomiast z Beatą mają zupełnie inny światopogląd – najstarsza w każdej chwili ucieka się z prawdziwą wiarą do Boga, a Joanna woli jej nie uświadamiać, co tak naprawdę myśli np. o prokreacji. Nie da się ukryć, że tak właściwie Joanna – choć wredna i miejscami wręcz okropna, egoistyczna materialistka, wielka pani dyrektor banku i żona artysty – paradoksalnie najbardziej przyciąga uwagę.

Orłowska konfrontuje swoje bohaterki z chorobą, odchodzeniem i śmiercią najbliższej osoby. Każda z sióstr przyjęła inny sposób radzenia sobie z traumą. Jest tu wszystko: bezradność, poczucie niesprawiedliwości, wyrzuty sumienia, ale też i ulga oraz wiara, że matka trafiła do lepszego świata. Trochę tylko mało spektakularna wydała mi się zapowiadana w opisie tajemnica Lidii Galin, czekałam na jakieś większe zaskoczenie; na szczęście jednak ten mały niedosyt rekompensuje zakończenie – bo choć siostrom docierającym do sekretów matki mogło przyjść do głowy, że wcale jej nie znały, że coś przegapiły, to akurat ona, matka trzech tak różnych istot, znała je doskonale i wiedziała dobrze, jakie przesłanie im zostawić i jak zadbać o to, by córki nie zapomniały o ty,, co w życiu jest najważniejsze. 

„Całuję. Mama” to dość krótka historia, ale solidna płynie z niej rzeka emocji. Jest tu miejsce i na uśmiech, i na sentyment, i na przemijanie, na wzruszenie oraz łzy. Monika Orłowska napisała całkiem przyzwoitą powieść o tym, co choć bardzo ważne, czasem okazuje się wyjątkowo skomplikowane – o relacjach rodzinnych.        

Za możliwość przeczytania bardzo dziękuję Wydawnictwu Replika.