Anna Kamińska "Simona. Opowieść o niezwyczajnym życiu Simony Kossak"

Anna Kamińska „Simona. Opowieść o niezwyczajnym życiu Simony Kossak”, Wyd. Literackie 2015, ISBN 978-83-08-05523-6, stron 336

Gdy zobaczyłam zapowiedź książki o Simonie Kossak, przez głowę błyskawicznie przeleciały mi myśli w rodzaju: „Ale zaraz, z tych Kossaków? To kim ona była? I dlaczego nic o niej nie wiem, skoro śmiem twierdzić, że dzieje tego krakowskiego rodu i jego przedstawicieli nie są mi obce?” Po zapoznaniu się z opisem wiedziałam już, że muszę poznać odpowiedzi na te pytania, dlatego książkę Anny Kamińskiej potraktowałam jako jeden z czytelniczych priorytetów.

Muszę powiedzieć, bardzo nieskromnie, że miałam nosa do tej publikacji. Czułam, że będzie świetna, a patrząc na całokształt, to nawet przeszła moje oczekiwania. Anna Kamińska wygrana była już na starcie, wybierając na bohaterkę kobietę nietuzinkową, barwną, bezkompromisową, ale szerszemu gronu raczej mało znaną, dlatego też z ogromnym zainteresowaniem śledziłam kolejne karty jej biografii. Ale autorka ma jeszcze jeden powód do dumy: kształt tej opowieści. Udało jej się zadbać o harmonię treści i formy; pisze tak, jak ja lubię czytać – naturalnie, lekko, w układzie chronologicznym, często oddając głos tym, którzy znali opisywaną postać. Kamińska, zaryzykuję takie stwierdzenie, pojęła istotę biografii: ta dobra ma kierować całą uwagę na bohatera, czytelnik ma się na nim koncentrować; w biografii nie ma miejsca na udziwniony styl – od tego są powieści lub opowieści o samym sobie, tam autor może szaleć do woli. Przynajmniej takie jest moje zdanie – biografia równa się wszystkie światła na prezentowaną osobowość. Nie znaczy to oczywiście, że ma być sucho i podręcznikowo; ideałem jest, gdy twórca potrafi przekazać swoją pasję i fascynację tematem; chodzi mi o odpowiednie rozłożenie akcentów, złoty środek – perspektywa osobista mile widziana, ale nie na pierwszym planie. W tym przypadku Kamińska o subiektywnych uczuciach pisze w zamieszczonym na końcu liście – dla mnie to strzał w dziesiątkę, znakomite rozwiązanie – wyjaśniającym jej intencje, a przy tym, w moich oczach, niezwykle wzruszającym. 

Simona Kossak miała być czwartym Kossakiem. Po pradziadku Juliuszu, dziadku Wojciechu i ojcu Jerzym to ona miała przejąć pędzel i malować, malować, malować... Gdy okazało się, że talentu nie ma, drzwi do pracowni ojca zostały przed nią zatrzaśnięte. Szczerze mówiąc, to losy małej, a później dorastającej Simony są mocno przejmujące. Nie wyobrażam sobie żyć, codziennie funkcjonować ze świadomością, że nie spełniło się oczekiwań rodziców, bo urodziło się dziewczynką, na dodatek nie z tym talentem co trzeba – bo skoro nie malarstwo, chciano z niej zrobić pisarkę. Nietrudno odnieść wrażenie, że doświadczenia dzieciństwa i młodości spowodowały rozdarcie, jakieś pęknięcie, które towarzyszyło jej już zawsze. Bo z jednej strony odcinała się od korzeni, opuściła dom rodzinny i mieszczański Kraków, zamieszkując w całkowicie odmiennych warunkach, w Puszczy Białowieskiej, w zgodzie z naturą, bez prądu, wody czy innych wygód. Ale z drugiej strony, całym swoim życiem, działaniem, karierą naukową udowadniała, że zasługuje na nazwisko Kossak – może nie maluje, ale jest artystką w swoim fachu, jest dobra w tym, czym się zajmuje, i jest za to doceniana. 

Do pewnego stopnia smutne jest też to, że największą miłością kochała zwierzęta. Oczywiście dla zwierząt to dobrze, bo zyskały w niej niezrównaną obrończynię ich praw. Ale jednak wydaje się to być przykre – nie znajdować zrozumienia u ludzi. Daleka jednakże była od tego, by się dostosowywać, dopasowywać – wybierała wersję skrajną: albo ktoś jest ze mną, akceptuje to, co robię i jak robię, albo droga wolna.

Można by powiedzieć, że jej życie było smutne i samotne. Ale nie do końca byłoby to prawdą – miała swoich przyjaciół, zwierzęta, które wprowadzały w jej świat kolory, ale i prawdziwe uczucia. Simona Kossak miała się za zoopsychologa, była przekonana, że nasi bracia mniejsi czują, myślą, pamiętają. To im poświęcała swoje filmy dokumentalne i radiowe słuchowiska. 

Jeden życiorys, a pomieścił tak wiele. Bo historia życia Simony to także kawałek polskiej historii – od barwnych czasów arystokracji po szare realia PRL-u, które dążyły do unicestwienia tych pierwszych. Choć ja osobiście bardzo przeżywałam jej losy przedstawione na kartach książki i najmocniej uderzyły mnie te epizody smutne, przygnębiające, to trzeba podkreślić, że jej życie na pewno nie było takie dla końca. Znalazła swoje miejsce na ziemi, oddawała się swojej pasji. A to przecież bardzo wiele. Jedno jest pewne: Anna Kamińska nie stworzyła laurki i chwała jej za to – przedstawiła prawdziwą kobietę, nie pomnik. Miała Simona Kossak zalety – jest o nich mowa. Nie wszyscy wypowiadali się o niej w superlatywach – nie wyrzuciła takich opowieści. Autorka przyłożyła się do swojej pracy, zebrała bogaty materiał, ale przede wszystkim umiała go w wyśmienity sposób przekazać.

Biografię Simony Kossak polecałabym nie tylko pasjonatom dziejów wielkich, rodzimych dynastii; nie tylko miłośnikom przyrody, ale głównie wszystkim tym, którzy chcą poznawać ludzi wyjątkowych, ciekawych, żyjących po swojemu, kochających to, co robili.   

Za możliwość przeczytania bardzo dziękuję Wydawnictwu Literackiemu.

Wyzwanie: „Polacy nie gęsi”.