Elżbieta Wichrowska "Na Pragę nie wrócę"

Elżbieta Wichrowska „Na Pragę nie wrócę”, MG 2014, ISBN 978-83-7779-189-9, stron 240

Magdalena ma około czterdziestki, jest wykładowcą historii i pisarką, która aktualnie pracuje nad książką o Warszawie, o jej przeszłości i teraźniejszości. A raczej nie pracuje, bo zupełnie nie może się zmobilizować, żeby zebrane materiały złożyć w jedną całość; nie za bardzo wie też, jaki przyjąć układ. Jest pochłonięta swoją córką, o którą się martwi, bo ta opiekuje się swoją przyjaciółką, przebywającą w szpitalu psychiatrycznym. Magda żyje też życiem swoich przyjaciółek: Beaty, ambitnej lekarki i Justyny, jeszcze ambitniejszej pani adwokat, specjalizującej się w rozwodach, która praktykę zdobywała także na sobie.

Magda powoli dojrzewa do przecięcia pępowiny i rozstania z córką. Wie, że choć będzie to bolesne i bardzo się boi, przyszedł czas, by obie ruszyły naprzód i każda skupiła się na własnym życiu. Kobieta zaczyna poszukiwania mieszkania, co jest pretekstem do wędrówek po stolicy, ze szczególnym uwzględnieniem Pragi, co skłania ją do wspomnień z dzieciństwa i młodości. Przy okazji snuje także swoją gawędę o historii poszczególnych budynków i obiektów oraz odwiedza praskie, niebanalne knajpki i kawiarnie.

Elżbieta Wichrowska jest literaturoznawcą i pracuje na Uniwersytecie Warszawskim. Jest autorką książek o kulturze Oświecenia i o Wielkiej Emigracji, a jej pasją jest docieranie do archiwalnych dokumentów. Z lektury jej powieści rzeczywiście można wysnuć wniosek, że pasja jest dla pisarki czymś niezwykle istotnym, ponieważ to się zwyczajnie czuje. Rzadko zdarza mi się trafić na książkę, której bohaterem – obok ludzi – jest miasto, a którą czytałoby mi się tak przyjemnie. Jest nie lada sztuką nie znużyć czytelnika opisami miejsc, których on nie zna, a dodatkowo jeszcze wpleść w fabułę ich historię. Wichrowskiej udało się w bardzo naturalny sposób połączyć te dwie płaszczyzny czasowe z życiem postaci literackich. Ani przez moment nie pojawiło się wrażenie sztuczności, czego początkowo się trochę obawiałam, czytając opis; ale w moim przypadku może to również wynikać z faktu, że lubię historię, więc nawet jeśli dana nazwa nic mi nie mówiła, nie miałam nic przeciwko, żeby poznać jej losy.

„Na Pragę nie wrócę” jest tak naprawdę wycinkiem z życia Magdy i jej przyjaciółek oraz spotykanych w tym czasie ludzi. W pewnym stopniu jesteśmy świadkami dojrzewania kobiety do tego, by zacząć żyć sama dla siebie i w zgodzie ze sobą: z córką obok, ale nie zawsze u boku; z mężczyzną lub bez, w zależności od potrzeby i ochoty na jego towarzystwo; z innymi bliskimi ludźmi, ale nie cały czas poświęcając dla nich. Przynajmniej taka jest moja interpretacja, tak odebrałam tę powieść. Tym bardziej że zaczyna się ona i kończy bez mocnego umiejscowienia w czasie, stąd też tak bardzo pasuje mi do treści określenie „wycinek”.

Odniosłam również wrażenie, że te zmagania z codziennością bohaterek, na którą składa się to, co teraz, i to, co było, są dość powszechne i uniwersalne, i nie mam tu na myśli dróg zawodowych, ale wybory, jakich dokonywały w miłości. Dzięki temu łatwo można się z nimi utożsamić, choć nie do końca da się je czasem zrozumieć, bo przykładowo jednej z ostatnich decyzji Justyny nie byłam w stanie zaakceptować.

Jak na profesora nauk humanistycznych przystało, „Na Pragę nie wrócę” napisana jest piękną polszczyzną, którą jednocześnie charakteryzuje lekkość, dająca komfort czytania. Jeśli chcecie poznać ciekawą, wielowątkową powieść o kobietach i jednocześnie macie ochotę poczuć historyczny klimat Warszawy, zapraszam do lektury.  

Za możliwość przeczytania bardzo dziękuję Wydawnictwu MG.

Wyzwania: „Czytamy powieści obyczajowe”, „Grunt to okładka”, „Polacy nie gęsi”.