Charlotte Brontë "Profesor"

Charlotte Brontë „Profesor”, MG 2012, ISBN 978-83-7779-092-2, stron 320

William Crimsworth jest młodzieńcem, który właśnie ukończył Eton i staje przed wyborem dalszej drogi życiowej. Pozbawiony wsparcia rodziców, może liczyć jedynie na poradę swoich wywodzących się z arystokracji wujów, odrzuca jednak ich propozycję: nie chce wstąpić w stan kapłański, ani tym bardziej poślubić jednej ze swych kuzynek. Trochę na złość i na przekór krewnym, postanawia zostać kupcem, wiedząc jak mocno pogardzają oni takim sposobem zarobkowania, i wyjeżdża do brata, właściciela fabryki w pewnym hrabstwie. Zostaje kancelistą, a do jego obowiązków należy tłumaczenie listów.

Ale relacje z bratem, w tej chwili jedyną bliską osobą z rodziny, wcale nie są wzorcowe. Edward Crimsworth nie może darować młodszemu bratu, że środki na jego edukację wyłożyli wujowie, którzy upokorzyli ich matkę. William nie zabiega o cieplejsze uczucia fabrykanta, a jego cierpliwość pewnego dnia się wyczerpuje. Celem jego wyjazdu staje się Belgia. Z polecenia przyjaciela poznanego w hrabstwie (choć wtedy na pewno by go tak nie nazwał), dostaje posadę nauczyciela języka angielskiego w szkole z internatem dla chłopców. Jego pracodawca, monsieur Pelet, już wkrótce rekomenduje go do pracy także w sąsiedniej szkole dla młodych panien. Jak potoczą się dalsze losy Williama?

Ze wszystkich dzieł sióstr Brontë do tej pory miałam okazję czytać tylko „Wichrowe Wzgórza” autorstwa Emily. Lektura publikacji Eryka Ostrowskiego, dotycząca w głównej mierze najstarszej z nich, Charlotte, zachęciła mnie do poznania innych powieści, które wyszły spod pióra mieszkanek plebanii w Haworth. Na początek wybrałam „Profesora”, pierwszą powieść Charlotte, wydaną dopiero po jej śmierci, a w Polsce po raz pierwszy w 2012 r. nakładem Wydawnictwa MG. Jest to opowieść o młodym i ambitnym człowieku, który sens swojego życia widzi przede wszystkim w pracy. To ona ma być sposobem na dostatni i pełen godności żywot. Jest w pełni świadomy tego, że do wszystkiego będzie musiał dojść sam, że nikt mu w tym nie pomoże – zresztą wcale tego nie chce, nie pozwoliłby mu na to wysoce rozwinięty honor, główny wyznacznik jego działań, który nie pochwaliłby zaciągania długów, nie tylko tych finansowych, ale przede wszystkim słownych. William Crimsworth ma jasno sprecyzowane poglądy, na każdy temat ma swoją opinię i nie ulega zbyt łatwo wpływom innych. Jest przekonany o swojej wartości - nie tylko jako człowieka, ale też jako przedstawiciela swojego narodu, który znalazł się na obczyźnie – oraz słuszności swoich przemyśleń i uwag o otaczających go ludziach i zjawiskach.

Ta pokrótce przedstawiona charakterystyka głównego bohatera „Profesora” jest tym czynnikiem, przez który powieść czytało mi się dość ciężko – zwyczajnie nie polubiłam Williama, wydawał mi się antypatyczny i bardzo zarozumiały. Nie podobało mi się jego traktowanie innych z wyższością, swoistego rodzaju manipulowanie; a już szczególnie nie pochwalałam takiego zachowania wobec kobiet. Oczywiście mam świadomość, że w XIX wieku mężczyźni żywili przekonanie o słabszej konstytucji damskiego umysłu i charakteru, co nie zmienia faktu, że rodzi to we mnie bunt. Cieplejsze uczucia wzbudził we mnie Crimsworth pod koniec fabuły, ale nie zmieniło to całokształtu mojej jego oceny.

„Profesor” jest napisany językiem, wobec którego przychodzi mi na myśl jedno określenie: gęsty – od porównań, od opisów, od znaczeń, od emocji wyrażanych na chłodno. To styl, który wymusił na mnie większą uwagę i skupienie, a jego siła tkwi właśnie w inności i odmienności od lektur, jakie zazwyczaj wybieram. Pierwsze spotkanie z twórczością Charlotte Brontë zaliczam do udanych, mimo braku sympatii do wiodącej postaci.        

Za możliwość przeczytania bardzo dziękuję Wydawnictwu MG.

Wyzwania: „Czytamy powieści obyczajowe”, „Czytamy książki historyczne”.