Sarah Lotz "Troje"

Sarah Lotz „Troje”, Akurat 2014, ISBN 978-83-7758-0, stron 480

Przed Pamelą May Donald wyprawa życia: podróż do córki, która od dwóch lat mieszka w Japonii. Dla kobiety, która całą swoją egzystencję oparła o jedno miejsce, jest to nie lada wyzwanie, ale tak bardzo tęskni za Joanie. Ostatecznie stwierdziła, że na pewno sobie poradzi, że będzie to przygoda, o której będzie mogła opowiadać sąsiadce i przyjaciółce z kościoła, do którego razem należały, jako wierne słuchaczki pastora Lena Vorheesa. Oczywiście, że bała się lotu samolotem, ale przecież nic złego nie mogło się stać, nie takiej zwyczajnej osobie, jak ona. Ale jednak się stało. Huk, jaki w pewnym momencie się rozległ, nie zwiastował niczego dobrego. Gdy Pamela odzyskuje przytomność, widzi wokół siebie poskręcane części samolotu i coś jeszcze. Desperacko mobilizuje siły, odnajduje telefon i nagrywa ostatnie słowa, wiadomość, która doprowadzi do nieprzewidzianych i niespotykanych wydarzeń.

W tym czasie, gdy umierała Pamela, doszło do trzech innych wypadków lotniczych. Jak to możliwe, żeby w jednej chwili na czterech kontynentach, w XXI wieku, przy takim poziomie zaawansowania technicznego, rozbiły się maszyny uchodzące za bezpieczne, grzebiąc setki ludzi? I jakim cudem masakry te przeżyło troje dzieci? Wychodząc z nich bez większego uszczerbku na zdrowiu? Zainteresowanie Trojgiem jest ogromne i przekracza wszelkie granice. Wkrótce dla swoich korzyści zaczynają je wykorzystywać także różnej maści fanatycy religijni. Powstała sekta pamelistów dochodzi do wniosku, że musi być jeszcze jedno dziecko, które przeżyło i które należy odnaleźć. Rozpoczyna się wyścig z czasem, a napięcie narasta.

„Troje”, książka obwołana literackim fenomenem, ciesząca się zdobytą błyskawicznie popularnością i mianem bestsellera, we mnie wywołała dość mieszane uczucia. Gdy niespodziewanie otrzymałam jej pierwszy rozdział (we wzbudzającej lekką grozę czarnej kopercie i zobowiązaniem do zachowania tajemnicy), obawiałam się, że fabuła może nie do końca odpowiadać moim oczekiwaniom, ale jednocześnie przeczytałam go niemalże z wypiekami na twarzy, a poziom zaintrygowania sięgnął maksymalnego możliwego pułapu – wiedziałam, że muszę przeczytać całość, żeby dowiedzieć się, co było dalej. Ten początek jest skonstruowany tak fantastycznie, że prawie uwierzyłam, iż wydarzenia Czarnego Czwartku miały miejsce naprawdę (i tylko wiara we własną pamięć i jako takie rozeznanie w tym, co się dzieje na świecie sprawiły, że nie pognałam przeszukiwać zasobów sieciowych w celu znalezienia czegoś na ten temat, bo takiej sytuacji na pewno nie dałoby się przegapić i o niej zapomnieć).

Gdy dostałam finalny egzemplarz „Troje”, szybko okazało się, że jest to niejako książka w książce. Dziennikarka i pisarka Elspeth Martins opublikowała dokument „Czarny Czwartek. Od katastrofy do spisku. Analiza fenomenu Trojga” i to właśnie on stanowi sedno powieści. Co się z tym wiąże, narracja jest wieloosobowa i niejednolita. Mamy tutaj wspomnienia członków rodzin dzieci, które ocalały; relacje osób z ich otoczenia; artykuły prasowe, zapisy rozmów z czatów, maile, transkrypcje nagrań. Moim zdaniem jest to najmocniejszy atut powieści Sarah Lotz. Tak skonstruowana fabuła bardzo przypadła mi do gustu, dobrze odnalazłam się w takiej konwencji i ani przez moment się nie nudziłam. Ta wielowymiarowość zdała egzamin.

Natomiast problem mam z samym wytłumaczeniem katastrof, czyli istotą treści. Po pierwsze, nie jest ono jasno i klarownie podane, więc po zakończeniu lektury zostaje się z wiedzą niepełną i milionem pytań, ale wyczytałam już, że pisarka planuje kontynuację, więc ten fakt uzasadniałby takie zakończenie. Po drugie, jako realistka twardo stojąca na ziemi, raczej niewierząca w nic, czego nie dałoby się wytłumaczyć naukowo (nie wchodząc tutaj w kwestie religijne), nie do końca potrafiłam się odnaleźć w rozwiązaniach, jakie zastosowała autorka, pozostałam wobec nich zdystansowana. Jednocześnie jednak byłabym skłonna uwierzyć w taką masową histerię, jaka ogarnęła ludzi, a w konsekwencji doprowadziła do radykalnej zmiany na scenie politycznej i dojścia do władzy tych, którzy mówili to, co spanikowani ludzie chcieli usłyszeć. Prawda, że można się zgubić nawet we własnych odczuciach po lekturze? U mnie to nastąpiło.

Nie wiem, czy „Troje” zasługuje na aż takie zainteresowanie i szum medialny, a obwoływanie go arcydziełem jest, moim zdaniem, na wyrost. Ale wcale nie oznacza to, że żałuję czasu, który mu poświęciłam. Sarah Lotz napisała powieść na przyzwoitym poziomie, ciekawie pomyślaną, sprawnie łączącą wszystkie wątki, dla mnie osobiście również inną od tego, co do tej pory czytałam. Nie określę grupy docelowej i najwłaściwszych odbiorców tej książki, każdy musi sam zdecydować, czy chce się dowiedzieć, jak wyglądał Czarny Czwartek i co ze sobą przyniósł.     

Za egzemplarz recenzencki, przekazany przez Wydawnictwo Akurat, bardzo dziękuję Panu Rafałowi Pikuła z Business & Culture.