Marta Szreder "Lolo"

Marta Szreder „Lolo”, Znak Literanova 2015, ISBN 978-83-240-2661-6, stron 224

W ostatnim czasie przeczytałam dwie powieści inspirowane prawdziwymi wydarzeniami, które przedstawiały sfabularyzowane życiorysy rzeczywistych zabójców. Seria „Na F/Aktach” wydawnictwa Od Deski do Deski skupia się na głośnych zbrodniach dokonanych w Polsce w ostatnich dekadach. W podobny nurt wpisuje się „Lolo” Marty Szreder. Autorka sięgnęła do życiorysu Karola Kota, nastolatka wkraczającego w dorosłość, który swą zbrodniczą „działalność” prowadził w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku w dzisiejszej stolicy Małopolski.

Prawdziwy Karol Kot zamordował dwie osoby: starszą kobietę i jedenastolatka; miał na swoim koncie także dziesięć prób zabójstwa oraz cztery podpalenia. Doczekał się miana Wampira z Krakowa. Pochodził z dobrej rodziny, był uczniem technikum energetycznego i należał do sekcji strzeleckiej w klubie sportowym. To baza, punkt wyjścia do opowieści snutej przez Szreder.

Powieściowy Karol jest cichym, spokojnym chłopakiem. Ma najlepszego kumpla Andrzeja, ale już przez jego towarzystwo nie jest do końca akceptowany. Chcąc im zaimponować, kupuje nóż i ćwiczy szybkie wbijanie go między palce. Karol dobrze się uczy, myśli nawet o medycynie. Gdy lekarz, do którego zaprowadziła go matka, orzeka konieczność uprawiania jakiegoś sportu, młody Kot wybiera strzelectwo i szybko zdobywa uznanie trenera. Chłopakowi zaczyna się podobać spotkana przypadkiem studentka Kalina - to z nią odkryje świat klubów jazzowych i to jej, jako jedynej, spróbuje zwierzyć się ze swojej tajemnicy... 

Myślę, że powieści takie jak „Lolo” oraz te wspomniane wyżej mają dawać możliwość wniknięcia w świat zabójcy i poznania jego motywacji. U Szreder trochę mi tego zabrakło – bo osobisty dramat, jaki przeżywał Karol (o ile go przeżywał), nie został zgłębiony na tyle dokładnie, by uznać, że to jedyny powód tego, co robił. Możliwe, że chłopaka zaprzątały myśli w rodzaju: „nie doceniacie mnie, ale ja wam jeszcze pokażę, co potrafię”, ale nie jest to powiedziane wprost, bardziej się tego domyślam, niż jestem o tym przekonana; zresztą nie można wysnuwać stuprocentowo pewnych wniosków nawet po przeczytaniu wypowiedzi jego samego. Ale jednocześnie, moim zdaniem, na tę „surowość” w opisywaniu zbrodni Karola da się spojrzeć z innej perspektywy. Pokazanie tego, co robił Kot, przez właściwie „niepokazanie”, uwypukla tylko psychopatyczne skłonności chłopaka. W powieści on nie rozmyśla nad tym, czego się dopuścił, nie wraca do tych czynów wspomnieniami, więc sądzę, że wcale nie chodzi tutaj o rodzaj jakiegoś wyparcia, ale raczej o to, że dla niego zabijanie lub choćby tylko próbowanie było czymś tak normalnym i zwyczajnym, że nawet nie było co się zastanawiać nad faktami dokonanymi. Wydaje mi się również, że autorka chciała uświadomić, iż czasem prawdziwym zwyrodnialcem może być ten, kogo nikt by o to nie podejrzewał. I chyba to jest najbardziej przerażające: że skromny i grzeczny, wręcz niezauważalny, chłopak mógł mieć drugą, tak mroczną i brutalną twarz. Po skończonej lekturze zajrzałam do internetu, żeby dowiedzieć się czegoś więcej o Wampirze z Krakowa i patrząc na zdjęcia Karola Kota, trudno nie poczuć dreszczu niepokoju czy jakiejś podskórnej obawy. Bo gdyby nie to, że część fotografii pochodzi z sali sądowej, to można by powiedzieć: jaki miły, sympatyczny młodzieniec. Ale już zdjęcie z wizji lokalnej i uśmiech Kota – brrr, tak chyba nie wygląda osoba w pełni zdrowa psychicznie (biegli psychiatrzy w procesie chłopaka różnie oceniali jego poczytalność).

„Lolo” to powieść, którą czyta się błyskawicznie, co nie znaczy jednak, że można ją ot tak, po prostu odłożyć na półkę i o niej zapomnieć – obraz Karola Kota, i tego fabularnego, i rzeczywistego, będzie mi pewnie jeszcze przez jakiś czas towarzyszył. Marta Szreder zdziera z oczu różowe okulary postrzegania świata i dobitnie pokazuje, jak powszechne jest zło - że ono było, jest i będzie, co by się nie robiło, by mu zapobiec. Autorka starała się dociec, kim tak naprawdę był chłopak z Krakowa, którego nazwisko stało się synonimem Wampira. Niezależnie od tego, co faktycznie działo się w jego głowie, dla mnie pozostaje mordercą i psychopatą.    

Za możliwość przeczytania bardzo dziękuję Wydawnictwu Znak.