Łukasz Modelski "Piąty smak"

Łukasz Modelski „Piąty smak. Rozmowy przy jedzeniu”, Wydawnictwo Literackie 2014, ISBN 978-83-08-05425-3, stron 288

Gdyby każdego z nas zapytać, jakim przyjemnościom lubi się oddawać, padłoby pewnie mnóstwo najróżniejszych odpowiedzi. Wśród nich byłaby może dobra książka, seans w kinie, spacer, spotkania z przyjaciółmi; ktoś może wymieniłby seks, jeszcze kto inny sport. Ciekawe, czy w takiej grupie znalazłoby się jedzenie? Zaryzykuję, że tak. Z wielu podziałów ludzi można by pewnie zastosować jeszcze ten: są ci, którzy jedzą, by żyć, oraz ci, którzy żyją, żeby jeść, i to właśnie szeroko rozumianemu smakowi poświęcili swoje życie. Dziennikarz Łukasz Modelski w wydanym właśnie tomie zgromadził zapisy rozmów z „robotnikami smaku”, jak nazwał ludzi, „dla których bywa on najważniejszym ze zmysłów i którzy wokół niego orientują własne losy. Zdarza się, że dysponują specjalistyczną wiedzą, z której chce się korzystać, albo oryginalnymi doświadczeniami budzącymi ciekawość, czasem podziw, nierzadko zazdrość. Nie ma wśród nich szefów kuchni, bo też nie jest to książka o gotowaniu. I nie ono, choć wszyscy moi rozmówcy gotują, jest dla nich najważniejsze. To raczej zbiór opowieści o szczególnym podejściu do życia – jednym z wielu możliwych, ale prawdopodobnie najsmaczniejszym” (str. 6-7).

Do mojego wydania książki dołączono saszetkę z białym proszkiem wyglądającym jak sól. Słyszeliście może ten dowcip o tym, ile mamy smaków? Pięć – słony, słodki, kwaśny, gorzki oraz glutaminian sodu. Jak się ma w domu zdecydowanego przeciwnika tego wzmacniacza smaku, to i można się nauczyć gotować bez niego. A piątym smakiem, jak pisze Modelski, wcale nie jest glutaminian, a smak umami, odkryty stosunkowo niedawno, który pod kątem fizjologii określa się jako „pełny”, „tłusty”, „mięsisty”, a metaforycznie rzecz ujmując oznacza „pyszność”, „pyszny” (str. 6). Takim wyznacznikiem kierują się w swoim życiu bohaterowie niniejszej pozycji; szukają „pyszności” nie tylko w kuchni, ale wszędzie, gdzie tylko się da.

Agnieszka Kręglicka po upadku komunizmu tworzyła pierwsze restauracje z kuchnią międzynarodową. Carlo Petrini jest nie tylko wybitnym znawcą włoskiego wina Barolo, ale przede wszystkim założycielem ruchu Slow Food, a Carl Honoré z kolei – jest przykładem na to, jak żyć „powoli”. Aleksandra Seghi, Polka mieszkająca we Włoszech, wydaje książki poświęcone smakom i życiu w Toskanii, prowadzi też bloga. Patricia Atkinson życie w Londynie zamieniła na prowadzenie winnicy we Francji, bez wiedzy i wcześniejszych przygotowań. Elizabeth Gilbert, autorka słynnego „Jedz, módl się, kochaj” (przez które, nawiasem mówiąc, nie dałam rady przebrnąć, mimo dwukrotnego podejścia), wydała niedawno książkę kucharską swojej prababki, a Anne Applebaum napisała pierwszą polską dla obcokrajowców, których wprowadza w świat tożsamości naszej rodzimej kuchni. Grzegorz Łapanowski, obok licznych zajęć, prowadzi fundację, która ma na celu uczyć dzieci świadomego jedzenia. Najbardziej utytułowanym koneserem wina jest Tomasz Kolecki-Majewicz; degustacjom whisky z kolei oddaje się Charles MacLean. Michel Escoffier stoi na straży rodzinnego dziedzictwa, będąc prawnukiem człowieka, który „zrewolucjonizował europejskie gotowanie” (str. 225). Danièle Mazet-Delpeuch była osobistą kucharką prezydenta Francji, a teraz myśli o hodowli trufli w Nowej Zelandii. Côme de Chérisey to dyrektor wydawnictwa Gault&Millau, w którym ukazuje się przewodnik z rankingiem restauracji; jego pierwsza polska edycja ma się podobno ukazać jeszcze w tym roku. 

Wielu rozmówców wskazuje w swoich wypowiedziach na konieczność powrotu do natury, do życia zgodnie z tym, co ona nam oferuje i w jakim rytmie. Zaraz nasuwa się myśl, że z różnych względów, głównie finansowych i czasowych, nie wszyscy mogą sobie na to pozwolić, ale bez wątpienia takie funkcjonowanie ma w sobie coś z sielanki – miło by było doświadczyć jej na własnej skórze...

„Piąty smak” to książka naprawdę pełna smaków i zapachów. Łukasz Modelski wie, jak poprowadzić rozmowy, by ich lektura była czystą przyjemnością. Chyba nie będzie przesadą, jeśli napiszę, że można nią nakarmić zmysły, a już na pewno warto ją potraktować jako inspirację, nie tylko w kuchni, ale przede wszystkim w dostrzeganiu uroków każdej danej nam chwili.      

Za możliwość przeczytania bardzo dziękuję Wydawnictwu Literackiemu.

Wyzwania: „Nie tylko literatura piękna...”, „Polacy nie gęsi”.