Michelle Moran "Druga cesarzowa"

Michelle Moran „Druga cesarzowa”, Sonia Draga 2014, ISBN 978-83-7999-042-9, stron 288

Osiemnastoletnia Maria Luiza, arcyksiężniczka, córka cesarza Franciszka II, od dzieciństwa wiedziała, jaką rolę będzie pełnić w przyszłości. Miała zostać regentką swojego młodszego brata. Do tej pory dni spędzała w gronie najbliższych: rodzeństwa, ojca i macochy, zaledwie cztery lata od niej starszej; razem z nią ćwiczyła się w malarstwie. I był jeszcze ktoś, hrabia Adam, któremu oddała swoje serce. Los miał wobec niej jednak inne plany. Maria Luiza dowiaduje się, że jej ręki zażądał Napoleon, niepokonany władca Francji. Dziewczyna wie, że musi kierować się rozumem, a nie uczuciami, zostaje więc jego żoną – drugą, bo poprzednia została odprawiona; Józefina nie potrafiła dać cesarzowi dziedzica. Arcyksiężniczka opuszcza ukochaną rodzinę i wyjeżdża do Francji.

Dużo starszy od Marii Luizy Napoleon nie wzbudza jej ciepłych uczuć. Jest kapryśny, potrafi też wykazać się okrucieństwem. Od nowej małżonki żąda zmiany imienia, zostaje więc Marią Ludwiką. Młodą władczynię dziwią także układy panujące na nowym dworze: jej damą do towarzystwa zostaje Hortensja, córka Józefiny z poprzedniego małżeństwa, a jej brat, Eugeniusz, był ambasadorem Napoleona wysłanym po Marię do Austrii. Niepokojąca bliskość łączy też cesarza z jego siostrą, Pauliną, księżną Borghese – to ona, opętana obsesją na punkcie starożytnego Egiptu, widziałaby się u boku brata jako cesarzowa i chciałaby go mieć tylko dla siebie. Choć Paulina jest równie zimna jak brat, a przez jej sypialnię przewijają się korowody coraz to nowszych kochanków, jest ktoś, kto kocha ją najbardziej: jej szambelan, przywieziony z Haiti Mulat, potomek niewolniczej rodziny.

Geniusz wojenny Napoleona domaga się zaspokojenia. Generał szykuje się do nowej wojny, by zawładnąć nad światem; chce, by jego imperium znalazło się na ustach wszystkich. Nowa sytuacja polityczna będzie także sprawdzianem dla Marii Ludwiki, drugiej cesarzowej.

Michelle Moran, amerykańska powieściopisarka historyczna, po serii książek z akcją osadzoną w starożytności – „Nefertiti”, „Heretycka królowa” i „Córka Kleopatry” – oraz jednej nowożytnej, „Madame Tussaud”, tym razem przenosi nas do początków XIX wieku i koncentruje się na sześciu ostatnich latach panowania cesarza Napoleona. Choć mamy do czynienia z beletrystyką, to jest ona oparta na źródłach historycznych, i to właśnie z nich wynika surowa ocena Napoleona, jaką kreśli Moran. Bo też trzeba przyznać, że generał nie wywołuje absolutnie żadnych sympatycznych emocji. Jest człowiekiem całkowicie bezdusznym, surowym, a do tego rozkochanym w sobie do tego stopnia, że wszyscy, a szczególnie jego najbliższe otoczenie, powinni mu padać do nóg, według jego mniemania. Choć do byłej żony, Józefiny, potrafił pisać czułe listy, to pozwolę sobie twierdzić, że empatia była mu w zupełności obca, skoro jej córce kazał towarzyszyć następczyni matki na cesarskim tronie. Lubował się w upokarzaniu kobiet, co wyglądało trochę tak, jakby rekompensował sobie w ten sposób jakieś kompleksy, choć on prawdopodobnie tak o tym nie myślał. I choć swojej siostrze kazał się zaprzyjaźnić ze swoją nową żoną, to jednocześnie nie widział nic niewłaściwego w relacji z Pauliną – i można dyskutować, czy tę dwójkę łączyły związki kazirodcze.

Obraz Napoleona, jaki namalował słowami Moran, przeraża i bulwersuje, podobnie jak zachowanie Pauliny. Dawno nie spotkałam się z bohaterką tak egocentryczną i rozkapryszoną. Najlepiej chyba podsumowałoby ją zdanie „ja chcę!” – była przekonana, że wszystko powinno kręcić się wokół niej. Chciała doprowadzić do kolejnego rozwodu brata, gdy ten tylko doczeka się następcy, a potem rządzić razem z nim. Szambelana Paula zwodziła do samego końca. I nie trudno oprzeć się wrażeniu, że z jej zdrowiem psychicznym nie było najlepiej. Rodzeństwo Bonaparte chyba raczej nie zgrzeszyło niczym dobrym...

Moran zastosowała narrację na trzech płaszczyznach. Rozwój wydarzeń śledzimy z perspektywy Marii Ludwiki, Pauliny i Paula. Taki zabieg zapewnił płynność relacji i pozwolił dobrze poznać wszystkich bohaterów. Udowodnił też, jak dobrze pisze autorka. Zastrzeżenie mam tylko jedno: odczułam dysproporcję w treści. Mocno rozbudowany początek znacząco rozbudził moje apetyty, ale im dalej, tym akcja coraz bardziej przyspieszała; z jednej strony to dobrze, ponieważ nie ma mowy o nudzie, ale z drugiej można było odnieść wrażenie, że pisarka spieszy się, by już skończyć. Zabrakło mi większej równowagi między samymi wydarzeniami, a emocjami bohaterów. Na szczęście jednak ten mały minus nie rzutuje na ocenę całości.         

Michelle Moran wie, jak pisać, żeby przekonać do siebie, czy raczej do swoich powieści, czytelników. Zachowuje harmonię między uwzględnianiem szczegółów historycznych, a przydawaniem postaciom cech ludzi z krwi i kości tak, by nie dało się podejść do nich z dystansem – zaangażowanie w ich losy, opowiedzenie się po którejś ze stron jest gwarantowane. Do tej pory czytałam tylko „Nefertiti”, ale po „Drugiej cesarzowej” mam już pewność, że powinnam jak najszybciej nadrobić zaległości. Michelle Moran zapewnia doskonałą rozrywkę w historycznej oprawie, a takie lektury bardzo mnie cieszą.

Wyzwanie: „Czytamy książki historyczne”.