Izabela Sowa "Powrót"

Izabela Sowa „Powrót”, Znak Literanova 2014, ISBN 978-83-240-2582-4, stron 272

„Przeciwdeszczowy płaszczyk (...) miał wysmakowany kolor malin i grzeczny, można by rzec, niepokojąco grzeczny fason. Odcięty w talii, z okrągłym zgrabnym karczkiem, kończył się tuż nad kolanem (...) kalosze w wisienki, (...) rozkloszowana spódnica na szyfonowej halce, (...) falbany, kokardki, gorsetowe sznurowanie. A nad uchem toczek z czerwoną woalką” (str. 117). Dorotka lubi styl retro i nie ma chyba osoby, która by się za nią nie obejrzała. Swój styl, nie tylko ubioru, ale i życia, wypracowała podczas lat spędzonych poza krajem. Rzuciła studia na ASP i wyjechała. W Berlinie nauczyła się robić tatuaże i to jest sztuka, której się obecnie oddaje.

Teraz wróciła i próbuje żyć w zgodzie z własnym ja. Nie zawsze jest to łatwe. W tle są trudne relacje z matką i jej niesłabnącym uwielbieniem do Wielkiego Architekta. Jest Tatek i jego kot Alfred, niemogący istnieć bez siebie nawzajem. Jest przyjaciółka Ren, która coraz bardziej się oddala, co Dorotkę niepokoi i o czym nie potrafi przestać myśleć. Jest wspomnienie Czarnego Piotra i nowo poznany Igo, model, do którego Dorotka nic nie czuje. Bo to jest jej problem: „nieczucie”.

Trudno jest zarysować fabułę „Powrotu”, ponieważ Izabela Sowa stworzyła powieść dość specyficzną i nie zdziwię się wcale, jeśli będzie ona wzbudzać sprzeczne uczucia. Moim zdaniem na pewno rozczarują się ci, którzy liczą, że będzie to historia w stylu serii owocowej – każdą kolejną książką Sowa jakby się od niej odcinała i jest to chyba dla niej – i dla czytelników – zamknięty rozdział. Albo więc doceni się to, jak autorka dojrzała, jak teraz pisze, albo lepiej od razu darować sobie lekturę, żeby potem nie czuć się zawiedzionym i nie twierdzić, że „Powrót” jest beznadziejny i nie wiadomo, o co tak właściwie Sowie chodzi. A ja powiem, że pisze ona bez wątpienia inaczej. Bo mnie ta najnowsza książka się podobała, choć na pewno nie tak, jak zeszłoroczny „Azyl” – to przy jego prezentacji pisałam, że Izabela Sowa powinna podążać w takim kierunku. I jakkolwiek „Powrót” znów jest czymś innym, ma jednak w sobie coś, co bardzo przypadło mi do gustu.

Ale co to jest? Nie wiem, czy nawet potrafię określić. Na pewno dla mnie zaletą był sposób narracji – niejednolity, w sumie bez konkretnego układu, bo czasem jedno słowo czy zdanie sprawiało, że Dorotka wracała myślą do swoich bytów już przeżytych: do dzieciństwa, do młodości, do tego, co przeżyła na emigracji. W niektórych może to zrodzić wrażenie chaosu, ale ja się w takie konwencji odnalazłam, trafiła do mnie i zapewniła mi komfort czytelniczy, bez którego przecież ani rusz, bo nie ma nic gorszego, niż męczyć się nad książką.

Może na mój odbiór wpłynęło także to, że polubiłam i od razu zaakceptowałam Dorotkę – patrząc na jej światopogląd i stosunek do rzeczywistości, aż ciśnie się na usta pytanie, czy to aby nie jest w pewnym stopniu alter ego autorki? Już pierwsze strony rozbudziły ciekawość, co dziewczynę ukształtowało, co sprawiło, że stała się taką, a nie inną osobą. Co spowodowało, że pozbyła się złudzeń, a jej wrażliwość zbudowała system ochronny, polegający na tym, że nie czuła? Choć tak naprawdę czuła aż za wiele? Na uwagę zasługują też postaci Tatka i babci; warto również przyjrzeć się dokładniej więzi z matką, nawet jeśli ta akurat bohaterka zbyt wielkiej sympatii nie wzbudza. Mocnym akcentem jest również zakończenie, które mnie osobiście rzeczywiście zaskoczyło.

Izabela Sowa nie schlebia gustom publiczności, nie pisze tego, co jest modne i poczytne, i co na pewno się sprzeda. Konsekwentnie tworzy po swojemu, intrygująco filtrując rzeczywistość wokół siebie i przenosząc ją na karty powieści. „Powrót” nie jest opowieścią z gatunku lekkich, łatwych i przyjemnych, którą czyta się równie szybko, jak potem o niej zapomina. I z tego właśnie powodu sądzę, że warto jej dać szansę. A najlepiej podejść do niej bez uprzedzeń, ale i nie nastawiając się na jakieś określone doznania – jest wtedy większa szansa, że wyniesie się z niej coś dla siebie.     

Za możliwość przeczytania bardzo dziękuję Panu Tomaszowi z Wydawnictwa Znak Literanova.

Wyzwania: „Czytamy powieści obyczajowe”, „Polacy nie gęsi”.