Grażyna Trela "Obrazki z Nebraski"

Grażyna Trela „Obrazki z Nebraski”, Prószyński i S-ka 2011, ISBN 978-83-7648-923-0, stron 280

Jest rok 1969. Dla ludzkości czas znaczący, bo za sprawą amerykańskiej misji człowiek postawi pierwszy krok na Księżycu. Dla grupki dzieciaków z niewielkiego miasteczka o tyle ważny, że właśnie kończą jedenaście lat i wydaje im się, że jeszcze chwila, tylko moment, i będą dorośli. Właściwie to już tak się czują. Bacznie, choć trochę mimochodem, obserwują rzeczywistość dookoła.

A wokół szara codzienność PRL-u, choć dla dzieci wcale taka szara nie jest. One umieją znaleźć dla siebie odrobinę kolorów. Tym bardziej że wchodzą w wiek, w którym coraz dogłębniej poznają siebie. Do głosu dochodzą nieporadne i niezrozumiałe jeszcze podszepty erotyzmu.
Kilka tajemnic pozwala im poznać Rysio, który kiedyś był w seminarium, ale nie mógł znieść tamtego zamknięcia. Jego siostra pragnie wyjść za mąż za Włocha, a nie za jakiegoś tam zwykłego „tubylca”, który zapewni jej tylko namiastkę prawdziwego życia. Dzieci fascynuje też Paweł, najładniejszy chłopak w mieście, któremu od czasu potrącenia przez samochód coś się w głowie poprzestawiało, a teraz wierzy, że poukłada się na nowo, gdy do takiej kolizji dojdzie drugi raz.

Grażyna Trela jest scenarzystką i reżyserką. „Obrazki z Nebraski” są jej powieściowym debiutem. Dlaczego wybrałam tę książkę? Bo lubię opowieści z powiewem historii w tle, a gdy akcja rozgrywa się w Polsce Ludowej, nie trzeba mnie dłużej zachęcać. Ta powieść jest taka zwyczajna, powiedziałabym, niektórzy może nawet stwierdziliby, że nudna. Tu niewiele się dzieje, nie ma spektakularnych wydarzeń, ani szalonego tempa, wszystko toczy się swoim normalnym rytmem, tak jak życie. Bezimienna bohaterka wraca pamięcią do swojego dzieciństwa; poczynając od przedszkola wspomina to, co szczególnie mocno zapisało się w jej myślach. Początkowo są to tylko flesze, migawki, potem narracja przybiera formę jednolitej opowieści ułożonej chronologicznie. Razem z nią zaczynamy więc podstawówkę, by dojść do tego jednego – najważniejszego? – roku.

Trela wplotła w fabułę te elementy, które po latach mogą się już jawić jako symbole całej epoki. Są wśród nich drobiazgi, jak oranżada w proszku czy tarcze szkolne przy granatowych mundurkach, są dżinsy traktowane jak powiew zachodniego świata, ale widzimy też komunistów, chyłkiem przemykających do kościoła, „bo i tak Bóg był najważniejszy” (str. 74). Są pochody pierwszomajowe i dzieciaki z kluczem na szyi, które całe wakacyjne dnie spędzały na podwórku, a nie jak teraz, przed komputerem czy telewizorem. Dziewczynki skakały w gumę (próbowałam sobie kiedyś przypomnieć, „jak to szło”, ale nie wszystko pamiętam), ale wychowania fizycznego w szkole unikały, jak mogły, zwłaszcza skoku przez kozła (co mnie akurat wcale nie dziwi). Razem z chłopakami chodziły tam, gdzie niekoniecznie powinny, np. po starych rurach kanalizacyjnych. A skąd wzięła się ta Nebraska? „Kolega od dżinsów był w porządku – pozwalał nam oglądać mapę USA. I właśnie wtedy zakochaliśmy się w Ameryce. Podzieliliśmy nasze osiedle na amerykańskie stany. Każdy wybrał, jak mu pasowało. Była więc Oklahoma i Luizjana, i Minnesota, i Dakota... Nie pamiętam już, dlaczego nikt nie chciał Alabamy. Moje blokowisko nazywało się Nebraska” (str. 50).

Sama byłam dzieckiem urodzonym w PRL-u, choć niewiele z tamtego ustroju pamiętam. Ale swoje dzieciństwo wspominam z sentymentem, a niektóre „obrazki z Nebraski” w pewien sposób były mi bliskie. Taki sentyment do lat minionych, których jedyny w swoim rodzaju klimat już nigdy nie wróci, towarzyszy też głównej postaci. Grażyna Trela wykreowała świat leniwy, ale w swojej zwyczajności interesujący, przynajmniej w moich oczach taki był. Dla odprężenia i relaksu z powodzeniem można sięgnąć po jej książkę. To krótka historia na parę godzin, która zapewnia powrót do sielskiej krainy dzieciństwa i młodości.    

Wyzwania: „Czytamy powieści obyczajowe”, „Polacy nie gęsi”.